وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا

از بنیادین ترین مسائل علم اخلاق، احتراز از متابعت امر مظنون، مشکوک و موهوم از سویی و پیروی از علم یا ظن به استناد حجت علمی و عقلی از سوی دیگر در دو حوزه عمل و اعتقاد است و این حکمِ عدم جواز قول به غیر علم و عمل به امر غیر معلوم، از نهی مطلق لاتقف اصطیاد می گردد.

در رهگذر حرکتی قرآنی مطابق ظهور آیه، گاه تحصیل علم ممکن بوده و اصابت قول و عمل به واقع را برای مکلف، منجّز می سازد و گاه در میدان جهل و شک، عمل ارتکازی عموم در تقلید صحیح از عالم، تجویز اقدام و ارتکاب را میسور می سازد.

امروز مصداق بیّن عدم توجه به مفاد آیه شریفه را می توان ذیل فعالیت های عمومی در فضای مجازی جستجو کرد. قاعده شمول الحکم الشرعی لجمیع وقائع الحیاه، دائر بودن هر فعلی از افعال مکلفین بر مدار یکی از عناوین احکام خمسه تکلیفی را لازم می دارد. با این وصف، اطلاع رسانی های مکرر از مواردی که اطلاع و عدم اطلاع از آنان برای مخاطبین بالسویه است، رواج احادیث بدون تحقیق از صحت و سقم و اتقان سندی آن، اشاعه و اذاعه سخنان بدون منبع و دلیل، امر به معروف و نهی از منکر در مقابل باطل و به عبارتی کلی، موضع گیری های سیاسی، قضاوت ها، پیشگویی ها، ارشادات، ستایش ها و تهمت های مکرر در فضای مجازی، ذیل کدام عنوان کلی از احکام قرار خواهد گرفت؟!

به طور قطع سرچشمه بسیاری از فتنه ها و نزاع ها، همین نقل قول های به غیر علم خواهد بود و در این میدان، صرف نظر از نیت سوء و شومِ مغرضان و یا حسن نظر جاهلان، اثر وضعی این غرض ورزی ها و یا جهالت ها در جامعه آشکار خواهد شد و ذلت و تسلیم در برابر بدخواهان را رقم خواهد زد. تقصیر شایعه پردازانی که با ترویج جاهلانه شایعات، سازندگان را در رسیدن به اهدافشان کمک می رسانند، کم از ایشان نیست و همان اندازه که معاندان در موهون نشان دادن مغرضانه دین، موفق بوده اند، جاهلان رجال ناشناس و علم حدیث ناخوانده که با حسن نیت! به ترویج احادیث می پردازند، نیز .

فتامل تا نمودی از نمای ترسیم شده از این آیه نباشیم …

قتل الخراصون الذين هم فى غمره ساهون…